محمد و غزوه احد (قرآن)پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله در غزوه احد به عنوان فرمانده نظامی، نقش های متعددی بر عهده داشتند. در این مقاله، آیات مرتبط با حضور پیامبر صلیاللهعلیهوآله در غزوه احد معرفی می‌شوند. ۱ - فرماندهی جنگفرماندهی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در جنگ احد: ۱. «واذ غدوت من اهلک تبوئ المؤمنین مقـعد للقتال والله سمیع علیم؛و (به يادآور) زماني را كه صبحگاهان از ميان خانواده خود براي انتخاب اردوگاه جنگ براي مؤ منان، بيرون رفتي، و خداوند شنوا و دانا است (گفتگوهاي مختلفي را كه درباره طرح جنگ گفته مي‌شد مي‌شنيد و انديشه هائي را كه بعضي در سر مي‌پرورانيدند مي‌دانست).» ۲. «انما المؤمنون الذین ءامنوا بالله ورسوله واذا کانوا معه علی امر جامع لم یذهبوا حتی یستـذنوه ان الذین یستـذنونک اولـئک الذین یؤمنون بالله ورسوله فاذا استـذنوک لبعض شانهم فاذن لمن شئت منهم...؛مؤمنان واقعي كساني هستند كه ايمان به خدا و رسولش آورده اند و هنگامي كه در كار مهمي با او باشند بدون اجازه او بجائي نمي‌روند، كساني كه از تو اجازه مي‌گيرند آنها براستي ايمان به خدا و پيامبرش آورده اند، در اين صورت هر گاه از تو براي بعضي از كارهاي مهم خود اجازه بخواهند، هر كس از آنها را مي‌خواهي (و صلاح مي‌بيني) اجازه ده....» ۲ - اجازه ترک جنگاجازه برخی از مؤمنان از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم برای ترک موقت جنگ احد جهت انجام برخی از کارهایشان: «انما المؤمنون الذین ءامنوا بالله ورسوله واذا کانوا معه علی امر جامع لم یذهبوا حتی یستـذنوه ان الذین یستـذنونک اولـئک الذین یؤمنون بالله ورسوله فاذا استـذنوک لبعض شانهم فاذن لمن شئت منهم...؛مؤمنان واقعي كساني هستند كه ايمان به خدا و رسولش آورده اند و هنگامي كه در كار مهمي با او باشند بدون اجازه او بجائي نمي‌روند، كساني كه از تو اجازه مي‌گيرند آنها براستي ايمان به خدا و پيامبرش آورده اند، در اين صورت هر گاه از تو براي بعضي از كارهاي مهم خود اجازه بخواهند، هر كس از آنها را مي‌خواهي (و صلاح مي‌بيني) اجازه ده....» حنظله جوان بیست و چند ساله در آستانه شروع جنگ احد یک شب را برای مراسم زفاف با دختر عبدالله بن ابی از پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم اجازه گرفت و صبح هنگام خود را به میدان جنگ رساند که این آیه در شان او نازل شد. ۳ - آماده‌سازی برای جهادآماده ساختن مسلمانان برای جهاد در صحنه احد از سوی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم : «واذ غدوت من اهلک تبوئ المؤمنین مقـعد للقتال...؛و (به يادآور) زماني را كه صبحگاهان از ميان خانواده خود براي انتخاب اردوگاه جنگ براي مؤ منان، بيرون رفتي، و خداوند شنوا و دانا است (گفتگوهاي مختلفي را كه درباره طرح جنگ گفته مي‌شد مي‌شنيد و انديشه هائي را كه بعضي در سر مي‌پرورانيدند مي‌دانست).» ۴ - جلوگیری از شکستتلاش مستمر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم برای جلوگیری از شکست مسلمانان در جنگ احد: «اذ تصعدون ولاتلو ن علی احد والرسول یدعوکم فی اخریکم فاثـبکم غما بغم لکیلا تحزنوا علی ما فاتکم ولا مآ اصـبکم...؛(به خاطر بياوريد) هنگامي كه از كوه بالا مي‌رفتيد و (جمعي در وسط بيابان پراكنده مي‌شديد و) به عقب ماندگان نگاه نمي‌كرديد، و پيامبر از پشت سر شما را صدا ميزد، سپس اندوهها يكي پس از ديگري به سوي شما روي آورد اين به خاطر آن بود كه ديگر براي از دست رفتن (غنائم جنگي) غمگين نشويد ....» ۵ - مقاومت تا آخر جنگحضور و مقاومت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در رویارویی با مشرکان قریش تا واپسین لحظات جنگ احد: «اذ تصعدون ولاتلو ن علی احد والرسول یدعوکم فی اخریکم...؛(به خاطر بياوريد) هنگامي كه از كوه بالا مي‌رفتيد و (جمعي در وسط بيابان پراكنده مي‌شديد و) به عقب ماندگان نگاه نمي‌كرديد، و پيامبر از پشت سر شما را صدا ميزد....» ۶ - تلاش در گریز مسلمانانتلاش پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم برای جلوگیری از گریز مسلمانان در نبرد احد و بی اعتنایی آنان در پذیرش دعوت او: «اذ تصعدون ولاتلو ن علی احد والرسول یدعوکم فی اخریکم...؛(به خاطر بياوريد) هنگامي كه از كوه بالا مي‌رفتيد و (جمعي در وسط بيابان پراكنده مي‌شديد و) به عقب ماندگان نگاه نمي‌كرديد، و پيامبر از پشت سر شما را صدا ميزد...» جمله «والرسول یدعوکم...» حالیه است؛ یعنی در حالی که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم شما را فرا می‌خواند، می‌گریختید و به هیچ کس (حتی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ) توجهی نداشتید. ۷ - اندوه پیامبر در جنگ احداندوه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در جنگ احد در اثر شتاب گروهی از مسلمانان به سوی کفر: «ولایحزنک الذین یسـرعون فی الکفر انهم لن یضروا الله شیـا...؛كساني كه در راه كفر، شتاب مي‌كنند، تو را غمگين نسازند! به يقين، آنها هرگز زياني به خداوند نمي‌رسانند....» برخی گفته‌اند: مقصود از «الذین»، منافقان و گروهی از عرب بودند که از اسلام برگشتند و این کلام الهی، خطاب به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به جهت تسلیت به حضرت است؛ زیرا کفر آنان بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم سخت و ناگوار است. ۸ - پانویس۹ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۳۶۷ برگرفته از مقاله «محمد صلیاللهعلیهوآله و غزوه احد». |